"სამოდელო გაკვეთილები" - ნინო ფაილოძე

სწავლების პროცესში პედაგოგმა საკუთარ თავს ხშირად უნდა დაუსვას შემდეგი შეკითხვები:

•  არის თუ  არა ზოგიერთი სწავლების მეთოდი განსაკუთრებით ეფექტური განსაზღვრულ საგანში?
•  არის თუ არა ზოგიერთი სწავლების მეთოდი განსაკუთრებით ეფექტური რომელიმე ასაკობრივ ჯგუფთან?
•  არის თუ არა ზოგიერთი სწავლების მეთოდი განსაკუთრებით ეფექტური სხვადასხვა შესაძლებლობების მქონე მოსწავლეებთან?
• ამ კითხვებზე  პასუხის გაცემა დაგვეხმარება მაქსიმალურად გადავხედოთ ჩვენს პრაქტიკას,
  სწავლების დროს რა სტრატეგიას ვიყენებთ,რომელი მეთოდებია ეფექტური ან პირიქით.ხომ არ ვატარებთ მუდმივად მსგავს გაკვეთილებს, გავიაზროთ დადებითი და უარყოფითი შედეგები და მხოლოდ ამის მერე დავნერგოთ სასწავლო პროცესში.

Ø  უნდა გვახსოვდეს ,რომ  არ არსებობს სწავლების ისეთი მეთოდი ,რომელიც ყველა სიტუაციაში,ყველა მოსწავლესთან,ყველა საგანში თანაბრად იყოს ეფექტური.

Ø   სწავლება რომ ეფექტური იყოს საჭიროა გაკვეთილები დაიგეგმოს იმგვარად და გამოყენებული იქნას ისეთი მეთოდები ,რომელიც კონკრეტულ საგანზე,კლასის თავისებურებაზე თუ მოსწავლეების შესაძლებლობაზე იქნება გათვლილი.

Ø  აგრეთვე არ უნდა დაგვავიწყდეს ,რომ ყველა მეთოდი შეიძლება არ იყოს წარმატებული რომელიმე კონრეტული კლასის მოსწავლეებზე  მაგრამ  შესაძლებელია იგივე მეთოდით სხვა კლასის მოსწავლეებზე  მეტად ეფექტურად იქნა გამოყენებული.

ჩ ე მ თ ვი ს     რ ო გ ო რ ც    მ ა ს წ ა ვ ლ ე ბ ლ ი ს ა თ ვ ი ს    მ ნ ი შ ვ ნ ე ლ ო ვ ა ნ ი ა

• სწავლება  იყოს   მოსწავლეზე   ორიენტირებული
• განუვითარდეს მოსწავლეს კრიტიკული აზროვნების უნარი
• ხელი შევუწყო პრაქტიკული,კეთების სწავლებას
• ხელი შევუწყო მოსწავლეში ტრანსფერის უნარების განვითარებას

ს   წ   ა  ვ   ლ   ე   ბ   ა

        ა რ ა პ ი რ დ ა პ ი რ ი

არაპირდაპირი სწავლების დროს მოსწავლე სასწავლო პროცესის აქტიური მონაწილეა, ისინი მასწავლებლის დახმარებით თავად აგებენ ცოდნას. არაპირდაპირი სწავლების გამოყენება ეფექტურია:  რადგან ხელს უწყოს მოსწავლეთა გააქტიურებას და ჩართულობას;ხელს უწყობს მოსწავლეებში მაღალი სააზროვნო უნარებისü განვითარებას;  ხდის მას მოტივირებულს, მოიძიოს ინფორმაცია, დაახარისხოს, გააანალიზოს, შეაფასოს, განაზოგადოს; მოსწავლეებს უვითარებს კვლევა-ძიებისა და დამოუკიდებლადü მუშაობის უნარებს.

   პ ი რ დ ა პ ი რ ი

სწავლების სტრატეგია, რომელიც მასწავლებლის როლზე აკეთებს აქცენტს, პირდაპირი სწავლების სახელითაა ცნობილი. ამ დროს ცოდნა მასწავლებლის გავლით გადაეცემა მოსწავლეს. პირდაპირი სწავლების მეტად გავრცელებული ფორმაა ლექციური ტიპის გაკვეთილი. პირდაპირი სწავლების გამოყენება ეფექტურია: როცა გვსურს მოსწავლეებს სწრაფად გადავცეთ ფაქტობრივი და დიდი მოცულობის ინფორმაცია. პირდაპირი სწავლების გამოყენება არაეფექტურია:  რადგან ამ დროს მოსწავლეები პასიურები არიან და დაბალია მათიü ჩართულობა საგაკვეთილო პროცესში;  მოსწავლეებში მაღალი სააზროვნო უნარების (ანალიზი, სინთეზი,ü შეფასება) გასავითარებლად ნაკლებად გამოდგება.

1.გაკვეთილი -  ,,ლექცია”

განმარტება  - ,,ზეპირად გადმოცემა საგნისა (მასწავლებლის მიერ - უმაღლეს სასწავლებელში); საჯარო გამოსვლა, საჯარო კითხვა რაიმე თემაზე

Ø  ლექციის მეთოდური საკითხების დამუშავების დროს პედაგოგი ყურადღებას უნდა ამახვილებდეს მასალის გადაცემის თანმიმდევრობაზე;

Ø  ლექციის სტილზე;

Ø   აუდიტორიასთან კავშირზე;

Ø  ლექცია უნდა მიმდინარეობდეს მოსწავლის ,სტუდენტის აქტიური მონაწილეობით;

Ø   მეთოდურ საშუალებები და თვალსაჩინოები  ფართოდ უნდა იქნას გამოყენებული;

Ø  გაკვეთილმა რომ მიაღწიოს მიზანს აუცილებელია გაკვეთილზე  მოსმენილი მასალა მოსწავლემ გაამაყროს დამოუკიდებელი სამუშაოების შესრულებით .

2.კეთებით სწავლება

ს წ ა ვ ლ ი ს       ე ტ ა პ ე ბ ი ა

Ø  პრობლემის აღმოჩენა;

Ø  პრობლემის განსაზღვრა;

Ø  პრობლემის გადაჭრის გზების შეთავაზება;

Ø  ამ გზების შეფასება წარსული გამოცდილებების საფუძველზე;

Ø  პრაქტიკული მეთოდია,მოსწავლე იღებს ზუსტ ინფორმაციას თუ როგორ დაგეგმოს ესა თუ ის ექსპერიმენტი;

Ø  მოსწავლეები უკეთ ითვისებენ,იაზრებენ ახალ  მასალას,აქტიურად არიან ჩართულები ,თავად არის მონაწილე  საგაკვეთილო პროცესში,იღებს ახალ ცოდნას ძალდატანების გარეშე;

Ø  იზრდება მოტივაცია  და ინტერესი საგნისადმი;

Ø  ეჩვევა მოსწავლე  აზროვნებას და დასკვნების დამოუკიდებლად გამოტანას;

კეთებით სწავლების ანუ პრაქტიკის მეთოდი

კეთებით სწავლების ანუ პრაქტიკის მეთოდის გამოყენების დროს ხდება ზუსტი ინსტრუქციის მიწოდება  და არა ინფორმაციის მიწოდება;იგი მიზნად ისახავს, რომ მოსწავლეებმა შეასრულონ ისეთი ქმედებები, რომელიც ხელს უწყობს ცოდნის ან ჩვევის ფორმირებას;პრაქტიკის დროს მასწავლებელი აქტიურად იყენებს გამოხმაურებას (უკუკავშირს), რაც ხელს უწყობს იმას, რომ მოსწავლის პრაქტიკა იყოს აზრიანი და მან მართლაც გააცნობიეროს ის, რასაც აკეთებს და არა ავტომატურად (მექანიკურად) გაიმეოროს;ამგვარი სწავლება მხოლოდ სათანადო გამოხმაურების შემთხვევაში გვაძლევს მნიშვნელოვან ეფექტს;მასწავლებელმა მოსწავლეს უნდა შესთავაზოს აქტივობის სქემა ან მოდელი, სადაც მიღწევის დონეები ნათლად არის მოცემული და მოსწავლეს შეუძლია განსაზღვროს, თუ რას მოელიან მისგან და როგორ ფასდება მისი წარმატება, ანუ რა არის ეფექტური „კეთება“ და მიზნის მიღწევა;ამრიგად, პრაქტიკის მთავარი პრინციპებია: მოსწავლეებისთვის პრაქტიკული დავალების მიცემა, მათი წახალისება, სათანადო გამოხმაურების მიწოდება, რათა მათ აზრიანად იმოქმედონ;

3.,,თემის შეჯამება-განსხვავებული სასწავლო რესურსის გამოყენებით”

Ø  სასწავლო რესურსების სწორად შერჩევა ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი წინაპირობაა სასწავლო პროცესის ეფექტიანად წასამართად ;

Ø  განსხვავებული სასწავლო რესურსის გამოყენებით პირველ რიგში იზრდება მოსწავლის დაინტერესება;

Ø  ასეთი რესურსი უნდა იყოს მარტივად აღსაქმელი;

Ø  ადვილად გამოსაყენებელი;

Ø  მოსწავლის შესაძლებლობაზე და ასაკობრივ თავისებურებაზე გათვლილი;

Ø  რესურსზე მოკლედ უნდა იყოს დატანილი მნიშვნელოვანი ინფორმაციები;

Ø  უნდა შეეძლოს მასწავლებელს მისი დაშლა და მოსწავლეს ხელახლა აწყობა.

4.როლური და სიტუაციური თამაშები

   მიეკუთვნება თამაშების ტიპის მეთოდებს, რომლებიც მოიცავენ საქმიან (როლურ) თამაშებს, სასწავლო თამაშებს, სათამაშო სიტუაციებს (სიტუაციურ თამაშებს), სათამაშო ხერხებსა და პროცედურებს;წინასწარ შემუშავებული სცენარის მიხედვით განხორციელებული თამაშები მოსწავლეს საშუალებას აძლევს სხვადასხვა პოზიციიდან შეხედონ საკითხს; იგი ეხმარება მათ ალტერნატიული თვალსაზრისის ჩამოყალიბებაში;ეს თამაშებიც უყალიბებს მოსწავლეს საკუთარი პოზიციის დამოუკიდებლად გამოთქმისა და კამათში მისი დაცვის უნარს.

გაკვეთილი -,, მე მოსწავლე-შენ მასწავლებელი

ü  გაკვეთილი არის სახალისო, იცვლება ფორმატი - ყოველდღიური ერთფეროვნება,მოსწავლეს აქვს საშუალება გამოკითხოს ,,მასწავლებელიც”;

ü  წინასწარ ამზადებს მასალას -(რადგან არ იციან რომელი მათგანი იქნება მასწავლებელი)გეგმავენ გაკვეთილს,ირჩევენ ახსნის და გამოკითხვის მეთოდებს ,მოსწავლე დაინტერესებულია საგნის შინაარსის გაგებით ,იჩენს დიდ მონდომებას, რათა გაკვეთილი ნათლად იყოს სტრუქტუირებული;

ü  მოსწავლე საკუთარი შეხედულებისამებრ იყენებს სწავლის სტრატეგიებს, თუმცა ითვალისწინებს მასწავლებლის მიერ შეთავაზებულ სტრატეგიებსაც;

ü  აფასებენ მოსწავლეს (წინასწარ შედგენილი შეფასების რუბრიკის მიხედვით);

ü  მოსწავლე ეჩვევა დამოუკიდებლად მუშაობას ,ადგენს საკუთარ შესაძლებლობებს, ისახავს მიზნებს, აანალიზებს საკუთარ ძლიერ და სუსტ მხარეებს,იზრდება მისი შინაგანი მოტივაცია;

ü  მიზნობრივად აამოქმედებს საკუთარ ძალებს;და ამჟღავნებს მუშაობისთვის მზადყოფნას, რადგან აქვს თვითეფექტიანობის განცდა.

5.ინტეგრირებული გაკვეთილი

სასწავლო საგნებს შორის კავშირის დამყარება მოსწავლეებისთვის სასარგებლოსთან ერთად ძალიან საინტერესოცაა.

    ინტეგრირებული გაკვეთილი გულისხმობს საგაკვეთილოპროცესში სულ მცირე ორი საგნის მონაწილეობას (საერთო გამჭოლი თემატიკის/უნარის ქვეშ გაერთიანებულია რამდენიმე საგანი)ისე, რომ მათი შერწყმა საშუალებას გვაძლევს ერთი და იგივე თემის/უნარების ირგვლივ დავგეგმოთ    და   განვახორციელოთ სამუშაოები/აქტივობები, რომელთა შესრულებითაც ინტეგრირებული საგნების სასწავლო შედეგ(ებ)ზე გავალთ.

ასეთი გაკვეთილის ჩასატარებლად პირველ რიგში უნდა მოხდეს საგაკვეთილო მიზნის სწორად განსაზღვრა.დასახული მიზნის მისაღწევად საგნები გაერთიანდებიან საერთო თემის ან უნარის გარშემო.    აქედანგამომდინარე აუცილებელი და ძალიან მნიშვნელოვანია ვიხელმძღვანელოთ ეროვნულისასწავლო გეგმით, სადაც სწავლების საფეხურების მიხედვით მოცემულია ინფორმაცია იმ შედეგებისდა ინდიკატორების შესახებ, რაზეც უნდა გადიოდეს სასწავლო პროცესის დროს დაგეგმილი დაშერჩეული სამუშაოები/აქტივობები.

ა მ რ ი გ ა დ

სასწავლო მეთოდების შერჩევისას გათვალისწინებული უნდა იყოს:

Ø  მისი შესაბამისობა აქტივობასთან;

Ø  კლასის ორგანიზების ფორმასთან;

Ø  ტექნიკურად მისი განხორცილების შესაძლებლობასთან.

მ ნ ი შ ვ ნ ე ლ ო ვ ა ნ ი ა

როდესაც მასწავლებელი მიზნის მისაღწევად ირჩევს შესაბამის მეთოდებს და აქტივობებსა  , აუცილებლად უნდა გაითვალისწინოს:

Ø   თითოეული ამ აქტივობისა და მეთოდის გამოყენება მოსწავლეებში რა უნარების განვითარებას უწყობს ხელს, ე.ი. თითოეულ აქტივობას რა შედეგზე გაყავს მოსწავლეები.

Ø   ყოველი აქტივობის ბოლოს მიღწეულ შედეგებს მოსწავლეები უნდა მიყავდეს გაკვეთილის ბოლოს მისაღწევ შედეგებამდე; საიდანაც, თავის მხრივ, უნდა გამომდინარეობდეს გაკვეთილის მიზანი.

დ ა ს კ ვ ნ ა

•       ვასწავლოთ მოსწავლეებს ძველი და ახალი ცოდნის შედარების მეშვეობით ახალი ინფორმაციის შეგროვება, დასკვნების დამოუკიდებლად გამოტანა, დამოუკიდებლად აზროვნება, ცოდნის კონსტრუირება - შენება .არ უნდა დაგვავიწყდეს მოსწავლე ინტერაქტიური სწავლების სუბიექტია და  მისი აქტიური მონაწილეა.

გამოყენებული ლიტერატურა

http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=6&t=16569

http://axaliganatleba.ge/index.php?module=multi&page=detals&multi_id=2&id=133

http://tpdc.gov.ge/uploads/pdf_documents/sascavlo%20procesis%20dagegmva.pdf

http://mastsavlebeli.ge/uploads/mananabochorishvili.pdf

ავტორი: ნინო ფაილოძე 

ჩოხატაურის მუნიც. სოფ. ქვაბღის საჯარო სკოლის პედაგოგი / დირექტორი
პროგრამა "ასწავლე საქართველოსთვის"